Οι Μούσες στην αρχαία ελληνική μυθολογία είναι εννέα αρχαίες θεότητες. Ο Απόλλωνας ήταν ο ηγέτης τους (Απόλλων Μουσηγέτης).Αρχικά οι θεότητες αυτές ήταν νύμφες του βουνού και των νερών. Ο Ησίοδος στη Θεογονία αφηγείται: Η Μνημοσύνη κοιμήθηκε στην Πιερία με το γιο του Κρόνου και γέννησε αυτές τις παρθένες που μας κάνουν να ξεχνάμε τα βάσανά μας και απαλύνουν τους πόνους μας Τα ονόματα τους είναι: Κλειώ, Ευτέρπη, Θάλεια, Μελπομένη, Τερψιχόρη, Ερατώ, Πολυμνία, Ουρανία, Καλλιόπη.
Καλλιόπη (εκ του: καλή + ωψ = αυτή με τα όμορφα μάτια), η Μούσα της Επικής ποιήσεως
Κλειώ (εκ του: κλέος=δόξα), η Μούσα της Ιστορίας
Ευτέρπη (εκ του: ευ + τέρπω, καλώς τέρπω, ευχαριστώ), η Μούσα της Μουσικής και της Λυρικής ποιήσεως
Θάλεια (εκ του: θάλλω= ανθίζω, βλασταίνω, ακμάζω), η Μούσα της βουκολικής ποιήσεως και της Κωμωδίας
Μελπομένη (εκ του: μέλπω=μελωδώ + μένος), η Μούσα της Τραγωδίας
Τερψιχόρη (εκ του: τέρπω + χορός, η τέρπουσα δια του χορού), η Μούσα της Ορχήσεως
Ερατώ (εκ του: έρως), η Μούσα της Λυρικής και ειδικότερα της Ερωτικής ποιήσεως
Πολύμνια (εκ του: πολύς + ύμνος), η Μούσα της Ιερής ποιήσεως και των Ύμνων
Ουρανία (εκ του: ουρανός), η Μούσα της Αστρονομίας
Ο Παυσανίας υποστηρίζει ότι υπήρχαν δύο γενιές Μουσών, όπου στην πρώτη γενιά ήταν τρεις και ήταν κόρες του Ουρανού και της Γαίας, και στη δεύτερη, ήταν εννέα και ήταν κόρες του Δία και της Μνημοσύνης.[2]
Οι αρχαιότερες Ελικωνιάδες Μούσες ήταν οι εξής:
Μνήμη (μνήμη)
Μελέτη (μελέτη)
Αοιδή (τραγούδι)
Η ποιητική τέχνη χρειάζεται και τις τρεις αυτές Μούσες, χρειάζεται τον συνδυασμό του τραγουδιού, της μνήμης και της μελέτης. Γιατί για να τραγουδήσεις χρειάζεται πρώτα μνήμη, και μετά μελέτη (άσκηση).
Στους Δελφούς λάτρευαν τρεις μούσες, την Υπάτη, την Μέση και την Νεάτη ή Νήτη, οι οποίες έχουν την ίδια ονομασία με τις τρεις βασικές χορδές της λύρας. Κατά τον Πλούταρχο όμως σχετίζονται με τις τρεις περιοχές του κόσμου, την περιοχή των απλανών αστέρων, την περιοχή των πλανητών και την υποσελήνια περιοχή.
Οι Μούσες αποτελούν την πηγή έμπνευσης για κάθε διανοητική δραστηριότητα και σε πολλά μέρη λατρεύονταν με ιδιαίτερες τιμές, ενώ υπάρχει Ορφικός Ύμνος των Μουσών.Ο Πλάτωνας μέσα στην Ακαδημία του είχε βωμό αφιερωμένο στις Μούσες, ενώ ο Όμηρος επικαλείται την Μούσα Καλλιόπη σαν την πηγή της έμπνευσής του, κατά την συγγραφή των επών του. Το ίδιο συναντάμε και στα έργα του Ησίοδου, αλλά και σε όλους τους μεγάλους δημιουργούς της αρχαιότητας. Έχει δε μείνει μέχρι τις μέρες μας ο όρος μούσα να χρησιμοποιείται συχνά για να δείξει ότι κάποιος (συνήθως κάποια) εμπνέει ένα καλλιτέχνη, ένα δημιουργό.
